Αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης γλαυκώματος έχουν οι συγγενείς εξ αίματος (αδελφός, αδελφή, γονέας, παιδί) των ασθενών με χρόνιο γλαύκωμα ανοικτής γωνίας (ΧΓΑΓ)!
Αυτό αναφέρει στο φετινό της μήνυμα, με αφορμή την Παγκόσμια Εβδομάδα Γλαυκώματος 11 με 18 Μαρτίου, η Παγκόσμια Οργάνωση Γλαυκώματος.
«Πράγματι, σύμφωνα με επιστημονικά ερευνητικά στοιχεία οι συγγενείς των ασθενών με γλαύκωμα έχουν τετραπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν γλαύκωμα από άλλα άτομα χωρίς οικογενειακό ιστορικό» αναφέρει ο διαπρεπής χειρουργός οφθαλμίατρος, Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου και επιστημονικός υπεύθυνος του Οφθαλμολογικού Κέντρου Γλαυκώματος & Laser Αθηνών κ. Βασίλειος Κοζομπόλης και προσθέτει
«Συγκριτικά ο κίνδυνος είναι υψηλότερος στους αδελφούς και τις αδελφές απ 'ό, τι στους γονείς και τα παιδιά. Άλλα και μακρινοί συγγενείς διατρέχουν επίσης κάποιον αυξημένο κίνδυνο.
Εάν δύο ή περισσότερα μέλη μιας οικογένειας έχουν ήδη διαγνωσθεί με ΧΓΑΓ, τότε τα άλλα μέλη της ίδιας οικογένειας έχουν πολύ αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν και αυτά ΧΓΑΓ».
Για το λόγο αυτό η Παγκόσμια Οργάνωση Γλαυκώματος, με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Εβδομάδας Γλαυκώματος, συνιστά φέτος «οι άνθρωποι με ΧΓΑΓ να ενημερώνουν τους συγγενείς τους για την ανάγκη τακτικής διενέργειας οφθαλμολογικού ελέγχου (τουλάχιστον κάθε δύο χρόνια)».
Όπως εξηγεί ο κ Κοζομπόλης όταν κάποιος πάει στον οφθαλμίατρο, θα πρέπει να αναφέρει αν συγγενής του πρώτου βαθμού πάσχει από γλαύκωμα, προκειμένου ο γιατρός να προχωρεί στις τρεις απαραίτητες εξετάσεις για την διάγνωση του γλαυκώματος.
Αυτές οι εξετάσεις είναι γρήγορες και ανώδυνες:
Ø Οφθαλμοσκόπηση: Αξιολόγηση από τον οφθαλμίατρο της εμφάνισης του οπτικού νεύρου (οπτικής θηλής) στο πίσω μέρος του ματιού με χρήση οφθαλμοσκοπίου ή στην σχισμοειδή λυχνία με την βοήθεια ειδικών φακών,
Ø Τονομέτρηση: Μέτρηση του επιπέδου της ενδοφθάλμιας πίεσης,
Ø Περιμετρία: για τον έλεγχο του οπτικού πεδίου, διότι στο γλαύκωμα προσβάλλεται πρώτα η περιφέρεια του πεδίου.
Για επιβεβαίωση των αποτελεσμάτων μπορούν να γίνουν ακόμη πιο εξειδικευμένες εξετάσεις όπως η οπτική τομογραφία συνοχής και η αγγειογραφική μελέτη της αιμάτωσης του οπτικού νεύρου
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ – ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Το γλαύκωμα, σύμφωνα με την ΠΟΥ, είναι μια από τις κύριες αιτίες τύφλωσης στον κόσμο, καθώς πάνω από 65 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν σε όλο τον κόσμο. Ευθύνεται για το 8% της καταγεγραμμένης τυφλότητας.
Πρόκειται για μια ομάδα παθήσεων, με κοινό χαρακτηριστικό την συνεχιζόμενη φθορά του οπτικού νεύρου, την συνακόλουθη μείωση των οπτικών πεδίων και την αύξηση στις περισσότερες φορές της ενδοφθάλμιας πίεσης.
Στην μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων η νόσος είναι ασυμπτωματική – δηλαδή ο ασθενής δεν αντιλαμβάνεται κάτι που να τον ενοχλεί – και δικαίως έχει πολύ εύστοχα ονομασθεί ως ο «σιωπηλός κλέφτης της όρασης».
Η αιτία του γλαυκώματος είναι πολυπαραγοντική και οι βασικοί παράγοντες κινδύνου είναι:
Ø H αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση,
Ø Tο οικογενειακό ιστορικό,
Ø O λεπτός κερατοειδής,
Ø H μυωπία
Ø O σακχαρώδης διαβήτης
Ø Ιστορικό οφθαλμικού τραύματος
Ø Μακροχρόνια τοπική ή συστηματική χρήση κορτιζόνης
«Η έναρξη της θεραπείας του ασθενή γίνεται σχεδόν πάντα με την φαρμακευτική θεραπεία η οποία πρέπει και αυτή να είναι προσαρμοσμένη μεταξύ άλλων και στις ιδιαιτερότητες της γενικότερης κατάστασης της υγείας του» αναφέρει ο κ Κοζομπόλης και καταλήγει πως οριστική λύση στο πρόβλημα προσπαθεί να δώσει η χειρουργική αντιμετώπιση.
«Ευτυχώς σήμερα οι χειρουργικές προσεγγίσεις για το γλαύκωμα είναι ποικίλες και απαιτείται η σωστή επιλογή της χειρουργικής μεθόδου με βάση τα ανατομικά χαρακτηριστικά και τις πιθανές συνοδές οφθαλμικές παθήσεις που ενδεχομένως συνυπάρχουν π.χ. καταρράκτης.
Συγκεκριμένα διαθέτουμε τις διάφορες χαμηλής επεμβατικότητας χειρουργικές τεχνικές που καλύπτονται κάτω από την γενική ονομασία MIGS (Microinvasive Glaucoma Surgery).
Χάρη στις τεχνικές αυτές μπορούμε να μειώσουμε ή να απαλλάξουμε τελείως τους ασθενείς από την καθημερινή βάσανο των σταγόνων, να ρυθμίσουμε την ενδοφθάλμια πίεση, να διαφυλάξουμε την όραση τους και την αυτονομία τους, προσφέροντας ποιοτική ζωή».
abouthealth
Σημαντικά οφέλη και πλεονεκτήματα στη φαρμακευτική θεραπεία του γλαυκώματος, προσφέρει ο σταθερός συνδυασμός φαρμάκων.
Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξαν διάσημοι οφθαλμίατροι που συμμετείχαν στο 23ο Διεθνές Συνέδριο Γλαυκώματος, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα (6 με 9 Απριλίου) με θέμα «Οι νέες εξελίξεις στη φαρμακευτική θεραπεία του γλαυκώματος».
«Το 50% των ασθενών με γλαύκωμα ανοιχτής γωνίας χρειάζονται καθημερινά περισσότερα του ενός κολλυρίου για να φτάσουν στην ενδοφθάλμια πίεση, που δεν είναι βλαπτική για το οπτικό νεύρο τους» αναφέρει ο διαπρεπής ο χειρουργός οφθαλμίατρος, Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου και επιστημονικός υπεύθυνος του Οφθαλμολογικού Κέντρου Γλαυκώματος & Laser Αθηνών κ. Βασίλειος Κοζομπόλης.
«Σε αυτές τις περιπτώσεις, συνεχίζει ο κ Κοζομπόλης, χρησιμοποιούμε τον σταθερό συνδυασμό φαρμάκων ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα της θεραπείας χωρίς ο ασθενής να είναι υποχρεωμένος να κάνει χρήση και δεύτερο ή τρίτο φαρμακευτικό σκεύασμα με την μορφή κολλυρίου».
Σύμφωνα με τους οφθαλμίατρους όταν είναι βέβαιο ότι ένα φάρμακο δεν είναι αρκετό, δεν θα πρέπει να περιμένουμε για πολύ για την μετάβαση σε ένα σταθερό συνδυασμό φαρμάκων.
Ο σταθερός συνδυασμός φαρμάκων παρέχει σημαντικά οφέλη και πλεονεκτήματα στην καθημερινή κλινική πρακτική με ελάττωση της ενδοφθάλμιας πίεσης (ΕΟΠ).Δηλαδή επιτυγχάνει αυτό που οι οφθαλμίατροι αποκαλούν «πίεση στόχο» δηλ την ενδοφθάλμια πίεση εκείνη που δεν είναι βλαπτική για το οπτικό νεύρο του γλαυκωματικού ασθενούς.
«Ο σταθερός συνδυασμός φαρμάκων μειώνει την ενδοφθάλμια πίεση , ταυτόχρονα υποστηρίζει την ποιότητα της ζωής του ασθενούς, ενώ τον βοηθάει επίσης στην τήρηση της θεραπείας του σε μακροχρόνια βάση» εξηγεί ο κ Κοζομπόλης.
Ο σταθερός συνδυασμός, όπως τονίστηκε στο συνέδριο από διάσημους οφθαλμίατρους, απλοποιεί το θεραπευτικό σχήμα, το οποίο θα βοηθήσει τον ασθενή να πειθαρχήσει στην μακρόχρονη θεραπεία του. Ένα άλλο πλεονέκτημα του σταθερού συνδυασμού είναι το συγκριτικά μειωμένο κόστος, που με την σειρά του αυξάνει την συμμόρφωση στη θεραπεία του ασθενή και έχει ευεργετικό αντίκτυπο στην οικονομία των εθνικών συστημάτων υγείας.
Η εξατομίκευση της αγωγής, με βάση συγκεκριμένα επιστημονικά κριτήρια, θα οδηγήσει στη χρήση του σταθερού συνδυασμού ή σε άλλες θεραπευτικές επιλογές.
Η ανεκτικότητα στη θεραπεία με τους σταθερούς συνδυασμούς αυξάνεται σημαντικά αφού περιορίζεται η ενόχληση που μπορεί να προκαλέσουν τα συντηρητικά και τα έκδοχα που το κάθε κολλύριο περιέχει.
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΣΥΝΔΥΑΣΜΩΝ
Η χορήγηση του σταθερού συνδυασμού φαρμάκων απαιτεί την λήψη λεπτομερούς γενικού ιατρικού ιστορικού του ασθενούς, για να αποφευχθούν τυχόν παρενέργειες.
Αυτό προκύπτει από την συγκριτική μελέτη μεταξύ δύο διαφορετικών συνδυασμών, που παρουσίασε στο συνέδριο ο κ. Κοζομπόλης και η οποία πρόσφατα δημοσιεύθηκε σε ευρωπαϊκό επιστημονικό οφθαλμολογικό περιοδικό.
«Επειδή τα κολλύρια, τόνισε στην παρουσίαση ο κ Κοζομπόλης, εμπεριέχουν φαρμακευτικές ουσίες οι οποίες μέσω του οφθαλμικού αλλά κυρίως του ρινικού βλεννογόνου απορροφώνται στην συστηματική κυκλοφορία , είναι αναγκαία η λήψη λεπτομερούς γενικού ιατρικού ιστορικού του ασθενούς, για να αποφευχθούν τυχόν παρενέργειες».
Παρενέργειες, σύμφωνα με τον Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου , μπορεί να επιφέρει η χρήση της τιμολόλης - η οποία βρίσκεται στους περισσότερους σταθερούς συνδυασμούς - και συγκεκριμένα σε ειδικές ομάδες ασθενών που πάσχουν από κατάθλιψη, αναπνευστική νόσο ή καρδιαγγειακή νόσο.
Οι οφθαλμίατροι, όπως τόνισε ο κ Κοζομπόλης, θα πρέπει να γνωρίζουν όταν οι παρενέργειες εμφανίζονται, τα ενεργά συστατικά στο σταθερό συνδυασμό, ώστε να μπορούν να προσδιορίσουν το υπεύθυνο μόριο που προκαλεί τις όποιες παρενέργειες στον υπό θεραπεία ασθενή. Επιβάλλεται δηλαδή πέραν της εμπορικής επωνυμίας του σταθερού συνδυασμού να είναι απολύτως γνωστά και τα επί μέρους συστατικά του.
Τη χαμένη τους όραση θα ανακτούν στο μέλλον, οι άνθρωποι που τυφλώθηκαν από γλαύκωμα, με αναγέννηση των προσβεβλημένων κυττάρων του οπτικού νεύρου!
Η ευχάριστη και συνάμα επαναστατική εξέλιξη έρχεται από την Αμερική όπου ερευνητές από το διάσημο πανεπιστήμιο Στάνφορντ ανάκτησαν, εν μέρει , σε ποντίκια την χαμένη τους όραση με αναγέννηση των προσβεβλημένων νευρικών κυττάρων του οπτικού νεύρου!
«Πρόκειται για πραγματική επανάσταση αφού κάθε χρόνο εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο τυφλώνονται λόγω γλαυκώματος» αναφέρει ο διαπρεπής χειρουργός οφθαλμίατρος, Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκηςκαι επιστημονικός υπεύθυνος του Οφθαλμολογικού Κέντρου Γλαυκώματος & LaserΑθηνών κ Βασίλης Κοζομπόλης και προσθέτει
«Πρέπει να αναφέρουμε ότι μέχρι χτες θεωρούσαμε ότι η απώλεια της όρασης που προκαλείται από το γλαύκωμα είναι μη αναστρέψιμη. Η έρευνα αυτή έρχεται να ανατρέψει τα δεδομένα προσφέροντας ελπίδα σε εκατομμύρια ανθρώπους».
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό “Nature Neuroscience” και οι ερευνητές περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο τα προσβεβλημένα κύτταρα του οπτικού νεύρου οδηγήθηκαν σε ζοντας στιςχουν χάσει την όραση τους”αναγέννηση”.
Η έρευνα αφορά την κατηγορία των νευροεκφυλιστικών παθήσεων και φυσικά τέτοια πάθηση είναι και το γλαύκωμα.
Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας σε πειράματα ποντίκια ανάκτησαν, εν μέρει ,την χαμένη τους όραση μετά από αναγέννηση των προσβεβλημένων κυττάρων του οπτικού νεύρου.
«Η επιστημονική αυτή ανακζοντας στιςχουν χάσει την όραση τουςάλυψη, στο μέλλον, θα βοηθήσει δεκάδες εκατομμύρια ασθενείς που έχουν τυφλωθεί από γλαύκωμα να ανακτήσουν την όραση τους εστιάζοντας στις αναγεννητικές θεραπείες για τα κατεστραμμένα κύτταρα» εξηγεί ο κ Κοζομπόλης.
Όπως αναφέρουν οι οφθαλμίατροι το γλαύκωμα προκαλεί ζημιά στα γαγγλιακά κύτταρα του αμφιβληστροειδούς που συλλέγουν οπτικές πληροφορίες και τις αποστέλλουν στον εγκέφαλο.
Οι επιστήμονες του Στάνφορντ διερευνούν τρόπους για να βοηθήσουν αυτά τα κύτταρα να αναγεννηθούν και να επανασυνδεθούν στον εγκέφαλο.
Οι ερευνητές υιοθέτησαν μια συνδυασμένη προσέγγιση που χρησιμοποιεί τόσο γενετικούς παράγοντες όσο και οπτικά ερεθίσματα προβάλλοντας στο κατεστραμμένο μάτι εικόνες υψηλής ταλάντωσης και αντίθεσης σε μαύρο και άσπρο για την ενίσχυση της νευρωνικής δραστηριότητας. Με αυτόν τον τρόπο ενεργοποιείται ο κοινός μηχανισμός ανάπτυξης των κυττάρων (mTOR).
Οι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτή είναι μόνο η αρχή για την επισκευή οφθαλμικών νευρικών κυττάρων και θεωρούν ότι θα αναπτυχθούν περαιτέρω στρατηγικές για την θεραπεία παθήσεων όπως το γλαύκωμα αλλά και άλλων νευροεκφυλιστικών παθήσεων που επηρεάζουν άλλα μέρη του σώματος και του εγκεφάλου, προσφέροντας ελπίδα σε εκατομμύρια πληγέντες ανθρώπους παγκοσμίως.
Το δεύτερο στάδιο της μελέτης των ερευνητών προβλέπει:
ΓΛΑΥΚΩΜΑ ΣΙΩΠΗΛΟΣ ΚΛΕΦΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ
Το γλαύκωμα, σύμφωνα με την ΠΟΥ, είναι μια από τις κύριες αιτίες τύφλωσης στον κόσμο, καθώς πάνω από 65 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν σε όλο τον κόσμο. Ευθύνεται για το 8% της καταγεγραμμένης τυφλότητας, ενώ δυστυχώς οι αριθμοί αναμένεται να επιδεινωθούν προκαλώντας τεράστια άμεση και έμμεση επιβάρυνση των συστημάτων υγείας και καταδικάζοντας τους πάσχοντες σε δραματική επιδείνωση της ποιότητας της ζωής τους αλλά και του οικογενειακού περιβάλλοντος.
Έχει χαρακτηριστεί ως σιωπηλός κλέφτης της όρασης εξ αιτίας της ασυμπτωματικής ως επί το πλείστον εξέλιξης του η οποία δυστυχώς είναι μη αναστρέψιμη.
Η αιτία του γλαυκώματος είναι πολυπαραγοντική και οι βασικοί παράγοντες κινδύνου είναι:
Σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε παγκόσμια κλίμακα υπολογίζεται το οικονομικό μόνο κόστος του γλαυκώματος. Αθροιστικά το μέσο άμεσο και έμμεσο (επιβάρυνση οικογένειας, συστήματος υγείας, απώλεια εργατοωρών κ.λ.π.) ετήσιο κόστος για κάθε γλαυκωματικό ασθενή μπορεί να κυμαίνεται από 10.000 - 20.000 Ευρώ σύμφωνα με δημοσιευμένες μελέτες.
abouthealth
Την προσοχή, όσων πάσχουν από γλαύκωμα και καταρράκτη ταυτόχρονα και προχωρήσουν σε εγχείρηση για την τοποθέτηση ενδοφακού, εφιστά ο χειρουργός οφθαλμίατρος, Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκηςκαι επιστημονικός υπεύθυνος του Οφθαλμολογικού Κέντρου Γλαυκώματος & LaserΑθηνών κ .Βασίλης Κοζομπόλης.
« Κι αυτό γιατί η επιλογή του τύπου του ενδοφακού που θα τοποθετηθεί σε αυτούς τους ασθενείς είναι ιδιαίτερα σημαντική» ανέφερε μιλώντας πριν από λίγες ημέρες στην Κωνσταντινούπολη σε διεθνή ημερίδα για το γλαύκωμα με θέμα: «Νέες προσεγγίσεις σε παλαιά προβλήματα» ο καθηγητής κ Κοζομπόλης.
Σύμφωνα με τον Έλληνα Καθηγητή Οφθαλμολογίας οι ασθενείς αυτοί αποτελούν πολύ ειδική κατηγορία και πρέπει να τυχαίνουν ιδιαίτερης και προσεκτικής αντιμετώπισης . Και αυτό διότι παρουσιάζουν λειτουργικές και ανατομικές ιδιαιτερότητες που επηρεάζουν τόσο την προεγχειρητική προετοιμασία τους όσο και την ειδική διεγχειρητική και μετεγχειρητική προσέγγιση που απαιτείται.
Ο βασικός λόγος είναι το γεγονός ότι το γλαύκωμα είναι χρόνια νόσος, που προοδευτικά εξελίσσεται και όποια βλάβη προκαλέσει δεν είναι αναστρέψιμη.
Αντίθετα ο καταρράκτης είναι αντιμετωπίσιμη χειρουργικά νόσος.
ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗ – ΓΛΑΥΚΩΜΑΤΟΣ ΜΕ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ
Η χειρουργική θεραπεία των δυο παθήσεων μπορεί να γίνει ταυτόχρονα. Καθοριστικό ρόλο σε αυτή την επέμβαση για το καλύτερο δυνατό οπτικό αποτέλεσμα παίζουν τα χαρακτηριστικά του ενδοφακού που θα τοποθετηθεί.
Οι ενδοφακοί για τους ασθενείς με καταρράκτη έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ως προς τον σχεδιασμό, το υλικό κατασκευής τους (ακρυλικοί, σιλικόνης, PMMA) και τοποθετούνται σε συγκεκριμένη θέση στο μάτι.
«Οι παράμετροι αυτοί έχουν ιδιαίτερη σημασία για τους ασθενείς με υψηλή ενδοφθάλμια πίεση ή αυτούς που πάσχουν από γλαύκωμα ή από άλλα σύνδρομα όπως αυτό της ψευδοαποφολίδωσης» εξηγεί ο κ Κοζομπόλης και προσθέτει.
«Ο τρόπος επίσης με τον οποίο υπολογίζεται η ισχύς του ενδοφακού είναι πολύ σημαντικός αλλά και αρκετά περίπλοκος αφού πρέπει να χρησιμοποιηθεί η σωστή φόρμουλα υπολογισμού του ενδοφακού για να έχουμε το σωστό οπτικό αποτέλεσμα για τον ασθενή.
Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι στους ασθενείς με γλαύκωμα ή λειτουργία της «ευαισθησίας των αντιθεσέων» (contrast sensitivity) είναι μειωμένη. Αν λοιπόν τοποθετηθεί είδος ενδοφακού που μειώνει περαιτέρω την παραπάνω λειτουργία, τότε ο ασθενής μας θα αντιμετωπίσει αρκετά προβλήματα»
Η ΣΩΣΤΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΦΑΚΟΥ
Σύμφωνα με τον Έλληνα καθηγητή οφθαλμολογίας η επιλογή του ενδοφακού πρέπει να στοχεύει ώστε ο ασθενής με γλαύκωμα να αποφύγει την εμφάνιση θάμβους που οφείλεται σε αυξημένη «σφαιρική εκτροπή» και να αποφύγει την εμφάνιση δευτερογενούς καταρράκτου, φλεγμονής κ.λ.π.
Σε ότι αφορά τους επονομαζόμενους πρεσβυωπικούς ενδοφακούς, σε γενικές γραμμές και εφόσον ο ασθενής με γλαύκωμα δεν είναι απολύτως ελεγχόμενος και σταθερός, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με περίσκεψη αν όχι να αποφεύγονται τελείως.
Οι ακρυλικοί ενδοφακοί παρουσιάζουν τα περισσότερα πλεονεκτήματα σε ότι αφορά στο υλικό κατασκευής.
Τέλος με περίσκεψη επίσης πρέπει να χρησιμοποιούνται οι ενδοφακοί με επίστρωση για την συγκράτηση της υπεριώδους και μπλε ακτινοβολίας.
«Το επίπεδο της γλαυκωματικής βλάβης, τα ιδιαίτερα ανατομικά χαρακτηριστικά του ματιού σε σχέση με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ενδοφακού είναι αυτά που θα οδηγήσουν τον οφθαλμίατρο στην καλύτερη επιλογή του ενδοφακού για τον κάθε γλαυκωματικό ή υπερτονικό ασθενή. Απαιτείται δηλαδή θεραπευτική λύση με απολύτως εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση για να έχουμε την βέλτιστη και υψηλής ποιότητας όραση» καταλήγει ο κ Κοζομπόλης.